Gramatyka - liczby i przymiotniki |
Liczby
Liczby oznacza sie Kanji 1-10, 1.000 i
10.000. Kanji dla 10.000 nazywa sie "MAN", ale jako liczbe trzaba powiedziec
"ICHI MAN" (1 * 10.000). Kanji dla 1.000 - "SEN" (kun "chi")
jest poczatkiem sylaby "chi" w Katakana i caly czas
od powstania wyglada prawie identycznie.
Co powiemy zalezy od tego co liczymy, od identyfikatorow i w ogole nie jest takie proste. Japonczycy bardzo rozwineli system liczbowy, czesciowo przejmujac go z jezyka chnskiego. Kazdy liczebnik wyrazic mozemy co najmniej na 2 sposoby. "0" czyta sie "zero".
Liczba |
chinski normalnie |
chinski formalnie |
japonski |
0 | rei / zero | rei | - |
1 | ichi | ichi | hitotsu |
2 | ni | ni | futatsu |
3 | san | san | mitsu |
4 | yon | shi | yotsu |
5 | go | go | mitsu |
6 | roku | roku | mutsu |
7 | nana | shichi | nanatsu |
8 | hachi | hachi | yatsu |
9 | ku / kyu | ku / kyu | kokonotsu |
10 | juu | juu | tou |
11 | juu ichi | juu ichi | |
12 | juu ni | juu ni | |
14 | juu yon | juu shi | |
20 | ni juu | ni juu | |
30 | san juu | san juu | |
40 | yon juu | shi juu | |
50 | go juu | go juu | |
60 | roku juu | roku juu | |
99 | kyu juu kyu | kyu juu kyu | |
100 | hyaku | hyaku | |
101 | hyaku ichi | hyaku ichi | |
200 | ni hyaku | ni hyaku | |
250 | ni hyaku go juu | ni hyaku go juu | |
300 | san hyaku | san hyaku | |
400 | yon hyaku | shi hyaku | |
500 | go hyaku | go hyaku | |
600 | roppyaku | roppyaku | |
700 | nana hyaku | shichi hyaku | |
800 | happyaku | happyaku | |
900 | kyu hyaku / ku hyaku | kyu hyaku / ku hyaku | |
1.000 | sen | sen | |
2.000 | ni sen | ni sen | |
8.000 | hassen | hassen | |
10.000 | ichi man | ichi man | |
100.000 | juu man | juu man | |
1.000.000 | hyaku man | hyaku man |
Jesli piszemy z gory na dol uzywamy kanji i arabskiego zera. Jesli od lewej do prawej - wszystkie cyfry arabskie.
Co do roznicy pomiedzy "kyu" a "ku" jesli chodzi o "9": przy datach i godzinach "ku", w innych wypadkach "kyu". Np.: "ku ji" = "9 godzina".
Liczby - identyfikatory
Chcac powiedziec "jeden", "dwa", "trzy", uzywamy chinskich: "ichi", "ni", "san" itd.. Natomiast majac na mysli jakis obiekt - to juz nie wystarczy. Do tego musimy znac tzw. identyfikatory, ktore odpowiadaja danym rzeczom, ktorych ilosc chcemy wyrazic. Zeby rzecz jeszcze nardziej skomplikowac - i to jeszcze nie wszstko. W jednym przypadku stosuje sie wyraz japonski, a w innym chinski....
Istnieja setki "sylab
liczbowych" - na szczescie nie wszystkich sie uzywa. Istnieje tez wyraz uniwersalny,
ktorego uzywa sie, kiedy akurat zaden inny nie przychodzi do glowy i nie jest to zazwyczaj
dobrze, ale same japonskie dzieci uzywaja takich rzeczy, kiedy jeszcze nie znaja
wszystkich potrzebnych im do wyslowienia sie wyrazow.
Wazniejsze okreslenia liczebnosci:
Obiekt: |
|
dlugie
|
ludzie |
zwierzeta (mniejsze) |
urzadzenia |
wypelnione
kubki, |
uniwersalny NI |
Np.: | papier, CD |
drzewa, kwiat |
mezczyzna, kobieta, dziecko... | malpy, owce |
telefon, samochod, pianino, lozko |
filizanka herbaty |
jablko |
NI: | mai | hon | ri, nin | hiki | dai | hai | -tsu |
1 | ichi mai | ippon | hitori | ippiki | ichi dai | ippai | hitotsu |
2 | ni mai | ni hon | futari | ni hiki | ni dai | ni hai | futatsu |
3 | san mai | san bon | san nin | sanbiki | san dai | sanbai | mittsu |
4 | yon mai | yon hon | yon nin | yon hiki | yon dai | yon hai | yottsu |
5 | go mai | go hon | go nin | go hiki | go dai | go hai | itsutsu |
6 | roku mai | roppon | roku nin | roppiki | roku dai | roppai | muttsu |
7 | nana mai | nana hon | nana nin | nana hiki | nana dai | nana hai | nanatsu |
8 | hachi mai | happon | hachi nin | happiki | hachi dai | happai | yattsu |
9 | kyu mai | kyu hon | kyu nin | kyu hiki | kyu dai | kyu hai | kokonotsu |
10 | juu mai | juppon | juu nin | juppiki | juu dai | juppai | tou |
11 | juu ichi mai | juu ippon | juu ichi nin | juu ippiki | juu ichi dai | juu ippai | juu ichi |
20 | juu ni mai | ni juppon | ni juu nin | ni juppiki | ni juu dai | ni juppai | ni juu |
Stosuje sie to mniej wiecej nastepujaco:
Uwaga:
Przymiotniki
Istnieja 2 rodzaje przymiotnikow:
rdzennie japonskie ( prawdziwe przymiotniki) i zapozyczone (glownie chinskie, ale tez
np.amerykanskie-angielskie). Te ostatnie nazywa sie przymiotnikami NA: stoja one w zdaniu
bezposrednio przed opisywanym rzeczownikiem i lacza sie z nim za pomoca partyuly
"na". Prawdziwe przymiotniki ulegaja koniugacji ( nie deklinacji!), inne nie.
Wszystkie japonskie przymiotniki koncza sie na -i, wiekszosc na -shii.
Istnieja tez quasi-przymiotniki o koncowce -i. W kazdym razie jezeli przymiotnik nie
konczy sie na -i, to na pewno nie jest japonski.
Przyklad: "kirei" znaczy
"piekny (o wygladzie kogos, czegos) i jest przymiotnikiem NA. "utsukushii"
znaczy
to samo i jest prawdziwym przymiotnikiem (rdzennie japonskim).
z prawdziwym przymiotnikiem |
z przymiotnikiem NA |
|
To jest piekny kwiat. |
kore ha utsukushii hana desu | kore ha kirei na hana desu |
To nie jest piekny kwiat. | kore ha utsukushii
hana deha arimasen albo kore ha utsukushikunai hana desu |
kore ha kirei na hana deha arimasen albo kore ha kirei na hana deha nai desu |
To byl piekny kwiat. | kore ha utsukushii hana deshita | kore ha kirei na hana deshita |
To nie byl piekny kwiat. | kore ha utsukushii hana deha arimasen deshita albo kore ha utsukushikunakatta hana desu | kore ha kirei na
hana dehaarimasen deshita albo kore ha kirei na hana deha nakatta desu |
Ten kwiat jest piekny. | kono hana ha utsukushii desu | kono hana ha kirei desu |
Ten kwiat nie jest piekny. | kono hana ha utsukushiku-nai desu | kono hana ha kirei deha arimasen |
Ten kwiat byl piekny. | kono hana ha utsukushikatta desu | kono hana ha kirei deshita |
Ten kwiat nie byl piekny. | kono hana ha utsukushiku-nakatta desu | kono hana ha kirei deha arimasen deshita |
Przy zaprzeczeniu istnieja 2 mozliwosci,
ktore znacza to samo, ale sa zroznicowane pod wzgledem gramatycznym.
Mozliwie dokladnie przytlumaczone wyglada to nmniej wiecej tak:
- Kore ha utsukushii hana deha
arimasen - To piekny kwiat nie jest
- Kore ha utsukushikunai hana
desu - To nie bedacy piekny kwiat jest=to jest kwiat, ktory nie jest piekny.
Koniugacja PL2 i PL3. Dla
uwidocznienia przy prawdziwych przymiotnikach temat i koncowka oddzielone
sa myslnikami. W przypadku przymiotnikow zapozyczonych (NA) temat i koncowka jako takie
nie istnieja :)
prawdziwy PL2 |
prawdziwy PL3 |
zapozyczony PL2 |
zapozyczony PL3 |
|
terazniejszosc+ | utsukushi-i | utsukushi-i desu | kirei da | kirei desu |
terazniejszosc- | utsukushi-kunai | utsukushi-kunai desu | kerei deha nai | kirei deha arimasen albo kirei deha nai desu |
przeszlosc+ | utsukushi-katta | utsukushi-katta desu | kirei datta | kirei deshita |
przeszlosc- | utsukushi-kunakatta | utsukushi-kunakatta desu | kirei deha nakatta | kirei deha arimasen deshita albo kirei deha nakatta desu |
Mozliwosci zaprzeczenia w przypadku
przymiotnikow zapozyczonych wybiera sie, biorac pod uwage grzecznosc.
"... deha nai desu" stosuje sie raczej potocznie.
Kilka przymiotnikow wystwpujacych po
sobie: przy przymiotnikach rdzennie japonskich dodaje sie do kazdego koncowke -kute.
Ostatni normalnie sie odmienia. Jezeli zas sa to przymiotniki zapozyczone - koncowke -de.
Poza tym przymiotniki (obu rodzajow) oddziela sie przecinkami.
Przyslowki tworzy sie z przymiotnikow prawdziwych dodajac do tematu koncowke -ku.
Stopien wyzszy (stopniowanie przymiotnikow)
Stopniowanie przymiotnikow tworzy sie za
pomoca slowa "yori".
Wzor: <A> ha <B> yori <przymiotnik> da / desu.
Przyklad: niemiecki jest trudniejszy od japonskiego :)) : doitsu GO ha NIHON GO yori muzukashii desu.
Stopien najwyzszy
Stopien najwyzszy tworzy sie w
zadziwiajaco prosty sposob: uzywajac "ICHI BAN" = najlepszy.
Np. najwiekszy/a/e=ICHI BAN ookii.